De eerste Westerse koranvertalingen

De eerste volledige vertaling van de Koran in een Europese taal was naar het Latijn en staat bekend als de Lex Saracenorum quam Alchoran vocant (“Het Wetboek van de Sarazijnen ofwel de Alkoran”). Deze koranvertaling werd op verzoek van Petrus de Eerbiedwaardige [Petrus Venerabilis] (1092/94-1156) in 1142 in Toledo gemaakt door de Engelsman Robert van Ketton [Robertus Ketenensis], in samenwerking met Petrus van Toledo [Petrus Toletanus], Herman van Carinthië [Hermannus Dalmata] (ca. 1100-ca. 1160) en een moslim van wie alleen de voornaam (‘Mohammed’) bekend is, en werd in de zomer van 1143 voltooid.

Een vergelijking met de originele Arabische tekst laat zien dat deze vertaling nauwkeuriger als een parafrase of een samenvatting van de Koran omschreven moet worden. Ook de standaard indeling van de tekst in 114 hoofdstukken (soera’s) werd niet gevolgd daar de vertaling 124 hoofdstukken (azorae) bevat.

Daarbij werden nog de twee volgende werken, vertaald door Herman van Carinthië, toegevoegd:

• De generatione et nutritura Machumet – een levensbeschrijving van de profeet Mohammed en zijn opvolgers, gecompileerd uit niet nader genoemde bronnen.
• Doctrina Machumet, quae apud Saracenos magnae authoritatis est – een vertaling van de Masā’il ‘Abdallāh ibn Salām, een dialoog tussen de profeet Mohammed en een joodse rabbijn in Medīna die zich onder de naam ‘Abdallāh ibn Salām tot de islam had bekeerd. Dit populair werkje staat ook bekend als het Boek der Duizend Vragen.

Gezamenlijk stonden deze werken bekend als de Corpus Toletanum.

De eerste Westerse gedrukte Koran

De eerste Koran die in Europa in druk verscheen was een uitgave van de Arabische tekst door de Venetiaanse drukkers Paganino Paganini (stierf in 1538) en Allesandro Paganini (stierf tussen 1556 en 1566) die tussen 9 augustus 1537 en 9 augustus 1538 werd voltooid. De republiek Venetië onderhield toen nauwe handelsbetrekkingen met Istanbul en deze uitgave was vermoedelijk voor verkoop in het Ottomaanse Rijk bedoeld.

Deze poging om Islamitische boeken die in het Westen waren gedrukt naar het Midden Oosten te exporteren mislukte echter jammerlijk. Precieze details zijn schaars maar de oplage werd vermoedelijk meteen na aankomt in Istanbul in beslag genomen en vernietigd en – als het verslag van de Franse filosoof Jean Bodin in zijn Colloquium heptaplomeres de rerum sublimium arcanis abditis betrouwbaar is – kon de doodvonnis voor de importeur (wellicht werd hiermee Allesandro Paganini zelf bedoeld) alleen dankzij bemiddeling van de ambassadeur van Venetië worden omgezet in het verlies van zijn rechterhand.

Lange tijd dacht men dat deze uitgave van de “Alcoranus Arabice” in zijn geheel was vernietigd – volgens latere apocriefe bronnen werd zelfs paus Clemens VII hiervoor verantwoordelijk gehouden – maar de Italiaanse boekwetenschapper Angela Nuovo ontdekte per toeval in 1987 een compleet exemplaar hiervan in de bibliotheek van de franciscanenklooster in de San Michele di Isola in Venetië. Een analyse van dit exemplaar, die gecatalogiseerd stond als een “Alcoranus arabicus sine anno”, laat zien dat alhoewel de Arabische tekst goed leesbaar en op papier van hoge kwaliteit was gedrukt deze echter slordig en met veel fouten was gezet.

De eerste gedrukte koranvertalingen

Deze Latijnse koranvertaling verscheen voor het eerst in druk in 1543 in Bazel en werd, met een kritisch en waarschuwend voorwoord van de kerkhervormer Maarten Luther (1483-1546), uitgegeven door de Zwitserse oriëntalist en uitgever Theodor Bibliander (1509-1564).

Een herdruk hiervan verscheen in 1550.

Titelpagina van de uitgave van de Latijnse koranvertaling van Robert van Ketton door Theodor Bibliander (1543)	Titelpagina van de uitgave van de Italiaanse koranvertaling van Giovanni Battista Castrodardo door Andrea Arrivabene (1547)	Titelpagina van de Duitse koranvertaling van Salomon Schweigger (1616)

Concordantie van de huidige Koran met de koranvertaling van Robert van Ketton en de Bibliander uitgave

Koranvertalingen gebaseerd op de uitgave van Bibliander

Een Italiaanse vertaling van de Koran door Giovanni Battista Castrodardo (ca. 1517-1587/88) werd in 1547 in Venetië uitgegeven door Andrea Arrivabene. Alhoewel de titel claimt dat de vertaling rechtstreeks vanuit het Arabisch was gemaakt, is deze feitelijk gebaseerd op de Latijnse koranvertaling van Robert van Ketton zoals deze in 1543 door Theodor Bibliander was uitgegeven. Het werk is als volgt ingedeeld:

• Inleidende boek met een voorwoord van de vertaler en verder als volgt ingedeeld:
• “Alli pii lettori” [pp. Ir-Iv].
• [I] – “La vera vita di Macometto, tratta dall’historie di christiani” [pp. IIr-XIr].
• II – “Della religione de’ Turchi” [pp. XIr-XXVIIIr].
• [III] – “Il matrimonio de Turchi” [pp. XXVIIIr-XXXIIIr].
• [IV] – “L’afflittione de Christiani schiaui” [pp. XXXIIIr-XXXVIv].
• [V] – “La conditione de Christiani ne Paesi de Turchi” [pp. XXXVIIr-XXXVIIIr].
• [VI] – “In che e’ fondata la legge Mahomettana” [pp. XXXIXr-XLVIIIv] – onderverdeeld in 23 hoofdstukken.
• [VII] – “Incomincia la Prophetia in Lingua Turchesca” [pp. XLVIIIv-Lv].
• Eerste boek (Il primo libro dell’Alcorano dove dimostrasi con qual pessime arti hebbe principio l’imperio e’ la religione di Maccometto) [pp. 1r-24v] – onderverdeeld in 13 hoofdstukken [genummerd I t/m XII omdat V tweemaal werd gebruikt]:
• I – “Le cose primo da Dio create” [pp. 1r-1v].
• II – “La generatione di Macometto” [pp. 1v-6r].
• III – “La Natiuità di Macometto” [pp. 6r-7v].
• IIII – “La Nodritura di Macometto” [pp. 8r-10r].
• V – “La Vitai costumi la forma la stutura, e l’oppinioni di Macometto” [pp. 10v-13v].
• V [= VI] – “Di Eubocara successore di Macometto” [pp. 13v-14r].
• VI [= VII] – “Aomar successore di Eubocara” [pp. 14r-14v].
• VII [= VIII] – “Odmen successore d’Aomar” [pp. 14v-15r].
• VIII [= IX] – “Ali successore di Odmen” [pp. 15r-16r].
• IX [= X] – “Alacen successore di Ali” [p. 16r].
• X [= XI] – “Moauui successore di Alacen” [pp. 16v-17r].
• XI [= XII] – “Iezid successore di Moauui” [pp. 17r-17v].
• XII [= XIII] – “La Dottrina di Macometto” [pp. 17v-24v].
• Tweede boek (Il secondo libro dell’Alcorano nel quale si contiene la legge de Sarracini impostagli da Macometto) [pp. 25r-61v] – Italiaanse vertaling van soera’s 1 [ongenummerd] t/m 18 [nr. XXVIII].
• Derde boek (Il terzo libro dell’Alcorano nel quale medesimamente si contiene la legge di Macometto) [pp. 62r-100v] – Italiaanse vertaling van soera’s 19 [nr. I] t/m 114 [nr. XCVI].

Elk deel wordt afgesloten met een kort nawoord van de vertaler waarin de toen algemeen in Europa heersende negatieve opvattingen over de islam overduidelijk zijn weergegeven.

Deze Italiaanse editie was weer de basis van de Duitse versie van Salomon Schweigger (1551-1622) die in 1616 in Nuremberg verscheen.

Het werk bestaat uit de volgende delen:

• “Vorrede über den Alcoran, an den gutherßigen Leser”
• “Das erste Buch deß Alcorans” [pp. 1-78] – onderverdeeld in 13 hoofdstukken:
• I – “Was Gott anfänglich erschaffen habe” [pp. 1-3].
• II – “Der Stamm und Geschlecht Machomets” [pp. 3-18].
• III – “Die Geburt Machomets” [pp. 18-23].
• IV – “Wie Machomet ist ausserzogen worden” [pp. 23-30].
• V – “Von dem Leben, Sitten, Form und Meynungen deß Machomets” [pp. 30-41].
• VI – “Von dem Eubocara, welcher deß Machomets Successor gewesen” [pp. 41-42].
• VII – “Vom Aomar, welcher deß Eubocara Successor gewesen” [pp. 42-44].
• VIII – “Von dem Odmen welcher deß Aomar Successor gewesen” [pp. 44-46].
• VI [= IX] – “Von dem Ali, welcher deß Odmen Successor gewesen” [pp. 46-48].
• X – “Vom Alhacen, welcher deß Ali Successor gewesen” [pp. 48-49].
• XI – “Vom Moauvi, welcher deß Alhacen Successor gewesen” [pp. 49-52].
• XII – “Von dem Jezid, welcher ein Successor deß Moauvi gewesen” [pp. 52-53].
• XIII – “Von Machomets Lehr” [pp. 53-78].
• “Das ander Buch deß Alcorans” [pp. 79-175] – vertaling van het eerste deel van de Koran (soera’s 1 t/m 18, genummerd I t/m XXIIX [de eerste soera is niet genummerd]).
• “Das dritte Buch deß Alcorans” [pp. 176-267 [= 269]] – vertaling van het tweede deel van de Koran (soera’s 19 t/m 114, genummerd I t/m XCVI).
• “Register über den Alcoran nach dem A, B, C. auff die zahl der Blätter gerichtet” [niet gepagineerd].

Elk deel wordt afgesloten met een kort nawoord van de vertaler welke in grote lijnen overeenkomt met de teksten van de Italiaanse vertaling van Andreas Arrivabene:

Nog verder uitwerken