Jacht op de Vampier

Met kleine, niet te moeilijke knutselprojectjes kun je geld besparen en verbeter je het milieu. Knutselen is leuk en je kunt het ook samen met je (klein)kind doen!

Een beetje theorie: Vampierstroom

Veel apparaten in huis gebruiken ook stroom wanneer je ze helemaal niet gebruikt. Zonde natuurlijk! De nutteloos gebruikte stroom heet vampierstroom. Gelukkig zijn fabrikanten en regeringen hier ook achter gekomen, en gebruiken veel nieuwe apparaten heel weinig vampierstroom.

Wat levert besparen van vampierstroom op? Per projectje bespaar je misschien maar 1 of 2 Watt, het vermogen van een fietslampje, maar met heel veel uren in een jaar loopt het verbruik toch hoog op! We gaan de kosten van 1 Watt continue vampierstroom vergelijken. Omdat er in een jaar 8766 uren zitten, is het jaarverbruik 8,7kWh (kiloWattuur). Als je 20 tot 25 cent per kWh betaalt, kost deze vampier je 2 euro per jaar! Het opwekken van 1 kWh met een kolencentrale stoot 1,3kg CO2 uit, met een gascentrale 0,7kg, we kunnen dus uitgaan van een besparing van ongeveer 8 kg CO2 per jaar. Dat is evenveel als vrijkomt bij de verbranding van 3 liter benzine, waarmee je misschien wel 40 of 50 km kunt rijden. En dat allemaal uit dat vampierverbruik van 1 Watt.

Een rekenvoorbeeld: Je hebt op zolder een oude radio/cassette/cd-speler staan, die je elke maand drie uur gebruikt. Het verbruik is 5 Watt, en voor 36 uur in een jaar is dat een verbruik van 180 Watt-uur, kosten: 5 cent. Maar het apparaat staat ook zo'n 8730 uur per jaar uit, verbruikt dan 2W, totaal 17kWh. Kosten: 4 euro! Met een Watt-meter (foto rechts) kun je het verbruik van al je apparaten opmeten.

Probleem: De voedingen Bijna alle vampierstroom gaat verloren in de voedingen. Die voeding is een soort keukentje dat de stroom uit het stopcontact (wisselstroom van hoge spanning) klaarmaakt voor je radio, computer of TV (gelijkstroom van lage spanning). Veel voedingen zijn zogenaamde "transformator-voedingen", waarin veel energie verloren gaat. Maar een groter probleem is, dat de schakelaar van je apparaat vaak alleen je apparaat losschakelt van de voeding, maar de voeding gewoon door blijft werken. Als een keuken waar continu eten wordt klaargemaakt, dat allemaal wordt weggegooid omdat niemand het eten wil.

Oplossing: Voeding afschakelen of vervangen Zorg ervoor dat de voeding niet door blijft werken wanneer je de TV, computer of radio niet gebruikt. Moeilijker dan altijd de stekker eruit trekken is dit niet! Maar je vindt het misschien chiquer om een schakelaar te maken die de netspanning van je voeding uitschakelt. Je kunt ook je transformator-voeding vervangen door een nieuwer type: de geschakelde voeding. Geschakelde voedingen gebruiken bijna geen stroom als ze geen stroom hoeven te leveren. MAAR LET OP: Er is de laatste tijd (2019) ook zorg over de mogelijkheid dat een schakelende voeding brand veroorzaakt wanneer je deze continu in het stopcontact laat zitten. Daarom heb ik zelf de meeste schakelende voedingen weer door ouderwetse vervangen.

Wat heb je nodig? De materialen die ik gebruikt heb zijn erg goedkoop, zodat je je kosten in enkele maanden terugverdient aan besparing op stroom. De geschakelde voedingen in stekkermodel kosten (bijvoorbeeld bij Aliexpress) nog geen 2€. Ze hebben allemaal een ronde plug, en ik heb een zakje met bijbehorende apparaatpluggen gekocht. De snoerschakelaars komen uit de rommelbak van de Kringloopwinkel en kosten ongeveer 50 cent.

Mijn vampier-projectjes

Hoeveel ik al heb geïnvesteerd en verdiend kun je zien in deze Vampiertabel. Het Project zegt om welk apparaat het gaat, waar het staat en wanneer ik het heb aangepakt. Onder Power details zie je staan wat het verbruik was voor en na de verandering, en hoeveel het werd gebruikt. Bij Replacement staat waarmee de voeding is vervangen, wat ik daarvoor heb moeten doen en hoeveel het kostte. Bij Savings is dan uitgerekend, hoeveel kiloWattuur (kWh) en geld (euro) er per jaar wordt bespaard, en de terugverdientijd (in maanden) van de kosten.

1. HK Speakerset: De speakerset bij mijn werk-computer van Harman Kardon heeft een meegeleverde transformator die wisselspanning afgeeft en met een 5.5*2.1mm plug aan de boxjes vast zit. Direct door een stekkervoeding te vervangen, die heeft dezelfde plug. (Let op: stekkervoedingen zijn mogelijk onveilig!)

2. Radio-CD-speler: Deze gettoblaster staat in de logeerkamer en wordt dus weinig gebruikt, neemt wel een vampierstroom van 1,8W. Als je de snoerschakelaar gaat monteren, wel eerst de stekker uit het stopcontact halen!! Monteren is vijf minuten werk, wen jezelf de radio met de snoerschakelaar uit te zetten, en besparen maar!

3. Beeldschermspeaker: Een beeldscherm met geïntegreerde speakers en op de grond een warme trafo. Een oude stekkervoeding had ik nog liggen (oude rommel die je niet hebt weggegooid is gratis!) van een afgedankt modem. Van de speakerset en van de voeding heb ik de snoeren doorgeknipt, en de stekkervoeding met een kroonsteentje aan de draad van de speakerset gemaakt. Let hierbij op de PLUS en de MIN want als je deze draden verkeerd aansluit werkt je speakerset niet. (Let op: stekkervoedingen zijn mogelijk onveilig!)

4. PrachtPatser: Mijn huiskamerversterker is een versterkertje van een PC-boxenset. Even een plugje monteren en je kunt de trafovoeding vervangen door een geschakelde. Deze versterker werkt niet op 9V, er was een 12V voeding nodig (ook bij Ali te krijgen voor minder dan 2 euro). Inmiddels heb ik de hele versterker vervangen door een zuiniger type, de Ali-Amp; zie 11.

5. Philips AE2300: Een radio die we vaak gebruiken bij het strijken en computeren. Plugje monteren, stekkervoeding, en besparen maar! Helaas, vanwege de twijfels over de veiligheid van geschakelde voedingen, is hiervan de transformator weer in gebruik genomen.

6. Philips D2130: Nog zo'n radio die in een vergeten hoekje van je huis staat, die soms wordt gebruikt maar vaker niet. Deze radio heeft een los snoer (model "achtje") waar je in een paar minuten een schakelaartje in monteert.

7. Grundig OB204: Een radio die weer weinig wordt gebruikt, maar wel altijd in het stopcontact zit. Voedingsplug gemonteerd en hier een stekkervoeding aan gehangen. En deze later de transformatorvoeding weer teruggezet, maar wel met een schakelaartje in het netsnoer.

8. Modem ExperiaBox: Terwijl de bestelde voeding nog onderweg was, schreef de KPN me dat ik een nieuw modem zou krijgen. Het oude modem gebruikt 12W met de trafo en werkt niet op een gelijkstroomvoeding. De nieuwe box (met geschakelde voeding) gebruikt 9W.

9. Philips D2000: Dit oude radiootje wordt eigenlijk nooit gebruikt, is ook niet aangesloten, dus iets vervangen levert niets op. Of toch wel, want je moet eerst alles oefenen, en controleren of het ook werkt, natuurlijk!
Bij het vervangen van voedinkjes heb ik gemerkt, dat sommige radio's storingen geven in combinatie met sommige voedingen. iPad voedingen zijn vrij goed, die storen meestal niet. Ook wordt van merk-voedingen gezegd dat deze wel veilig zijn.

10. Bench keukenradio: Continuverbruik is 2W, maar vervangen een beetje lastig omdat de radio twee voedingen heeft. Bij radio's met ingebouwde klok (zoals ook wekkerradio's) komt dat vaak voor. De radio bevalt ons verder goed, dus hij blijft gewoon hangen.

11. AliAmp Versterker: De PrachtPatser versterker was al veel zuiniger dan zijn voorganger, de JVC. De vervanging in 2014 (uiteraard met behoud van geluidskwaliteit) heeft me tot 2019 zo'n 100 euro bespaard. Bij de volgende bespaarronde bleek het verbruik toch nog 2,3W te zijn, en waren inmiddels nog zuiniger versterkers en voedingen beschikbaar. Het sluipverbruik van de Ali, die kan spelen op een USB-voeding en dan ongeveer 2x 2W levert, is maar 0,3W. En dat-ie er niet uitziet? Ach de versterker staat bij mij onzichtbaar in een kast.

12. Selecttime schakelklok: Een mechanische schakelklok die ongeveer 1W vampiergebruik heeft. Dit gaat vooral in een ballastweerstand zitten. Deze vervangen door een condensator van 30nF, waarna de klok nog maar 0,1W verbruikt.

Nog meer besparen?

In andere projectjes heb ik buizenradio's zuiniger gemaakt door de gloeidraden te voeden via een condensator. Lees daarover in deze diaserie Ombouw van 110V radio's.


Gerard Tel.